دیدگاه رازی و سعدی در تزکیه نفس و اصلاح اخلاق

کتاب طب روحانی اثری است جاویدان از ابوبکر محمدبن زکریا بن یحیی رازی که در مفهوم معاصر موضوع آن، همان روان‌شناسی اخلاقی است و رازی آن را در مقابل طب جسدانی -پزشکی تن- قرار می‌دهد. این نگارش برداشتی آزاد از کتاب طب روحانی حکیم محمد بن زکریای رازی است که برخی از اشعار معلم اخلاق، سعدی شیرازی نیز به آن اضافه شده است. رازی این کتاب را با ستایش عقل و خرد و سرکوب کردن هوای نفس و اطاعت نکردن از آن شروع کرده و سپس انواع نفس و عیوب انسان را معرفی می‌کند و درنهایت از لزوم همیاری و همکاری بین انسان‌ها در جامعه مدنی، دوری از دنیاطلبی و ترس از مرگ سخن می‌راند. سعدی نیز در اشعار حکمی- اخلاقی خود در ترسیم مدینه فاضله، بر این صفات تاکید می‌ورزد. در مجموع می‌توان گفت طب روحانی، طب اخلاق است و مورد اشارۀ آن بُعدی از انسان است که ساختار روانی و تعاملات اجتماعی و نیازهای معنوی او را تشکیل می‌دهد و اگر انسانها در کنار طب تن، در پرداختن بدان ممارست ورزند، گامی در جهت ایجاد مدینۀ فاضله بر خواهند داشت